Οστεοπόρωση

Συνήθως το πρώτο εμφανές σύμπτωμα είναι ένα οστικό κάταγμα (ισχίο, καρπός, σπόνδυλος). Άλλα εμφανή συμπτώματα μπορεί να είναι η απώλεια ύψους και η κύφωση (καμπούριασμα), που επέρχονται σταδιακά με τη πάροδο του χρόνου.

Μερικές φορές ένας πόνος στην πλάτη σε γυναίκα η οποία έχει μπει στην εμμηνόπαυση μπορεί να είναι το πρώτο σύμπτωμα μιας επερχόμενης οστεοπόρωσης. Τέλος η νόσος μπορεί να προκαλέσει αλλαγές που περνούν απαρατήρητες, οι οποίες όμως μπορούν να εντοπιστούν με τις κατάλληλες διαγνωστικές δοκιμασίες.

Σταδιακή απώλεια του ύψους με το πέρας της ηλικίας εξ αιτίας της οστεοπόρωσης.

Διαταραχή της φυσιολογικής παραλληλόγραμμης εικόνας του σπονδύλου με σφηνοειδή παραμόρφωση λόγω του κατάγματος που οφείλεται σε οστεοπόρωση.

Άτομα που κινδυνεύουν να νοσήσουν από οστεοπόρωση είναι:

• Ο γενετικός παράγοντας πιθανόν παίζει το σημαντικότερο ρόλο που καθορίζει τη μέγιστη οστική πυκνότητα και επηρεάζει την απώλεια των οστών σε σχέση με την ηλικία.

Το οικογενειακό ιστορικό (κάταγμα του ισχίου) αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα κινδύνου και επιβεβαιώνει την επιρροή της κληρονομικότητας στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

• Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και ειδικότερα σε αυτές στις οποίες η εμμηνόπαυση συνέβη πριν από την ηλικία των 45 ετών.

• Άνδρες και γυναίκες που έχουν ορμονικές διαταραχές (θυρεοειδής. παραθυρεοειδής, διαταραχές γεννητικών ορμονών)

• Άτομα τα οποία κάνουν συστηματική μακροχρόνια λήψη συγκεκριμένων κατηγοριών φαρμακευτικών σκευασμάτων όπως κορτιζόνη, αντικαταθλιπτικά, ορμόνες του θυρεοειδή, αντιεπιληπτικά κ.α.

• Άτομα των οποίων η δίαιτα είναι φτωχή σε ασβέστιο (χαμηλή κατανάλωση γάλακτος, τυροκομικών προϊόντων)

• Άτομα που δεν εκτίθενται στον ήλιο

• Άτομα που κάνουν καθιστική ζωή

• Οι χρόνιοι καπνιστές και όσοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών

• Ασθενείς που αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα, όπως διαβήτης, κυστική ίνωση, σύνδρομα δυσαπορρόφησης των τροφών, νεφρικά νοσήματα, βουλιμία, ανορεξία και ενδοκρινολογικές διαταραχές

• Άτομα που έχουν μικρό σωματικό βάρος και μικρό ανάστημα ανεξαρτήτως ηλικίας.

Η οστεοπόρωση έχει συνδεθεί κυρίως με τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ενώ αφορά τόσο στους άνδρες όλων των ηλικιακών ομάδων, όσο και στις νεαρές γυναίκες.

Η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη από τη θεραπεία. Τα οστά αναπτύσσονται κυρίως κατά την εφηβεία και τελικά φτάνουν στη μέγιστη πυκνότητά τους στην ηλικία των 27 – 30 ετών.

Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου ανάπτυξης του ανθρώπινου σκελετού όλοι έχουμε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να κάνουμε τα οστά μας γερά, καταναλώνοντας τροφές από όλες τις διατροφικές ομάδες και ακολουθώντας ένα συστηματικό πρόγραμμα γυμναστικής.

1. Διατροφή

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας πρέπει να λαμβάνουμε ικανοποιητικές ποσότητες ασβεστίου. Από επιστημονικές έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η έλλειψη ασβεστίου είναι μια εκ των βασικών αιτιών της οστεοπόρωσης.

Ασβέστιο

Η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα για τους ενήλικες είναι 800-1000 mg ημερησίως, για τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες 1500 mg ημερησίως και για τα άτομα της τρίτης ηλικίας 1200 mg την ημέρα.

Πλούσιες πηγές ασβεστίου είναι το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα (φέτα, κίτρινο τυρί κ.α.), το αβγό, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο, τα όσπρια, τα σιτηρά και οι ξηροί καρποί. Εξίσου ευεργετική επίδραση για την υγεία έχουν και τα συμπληρώματα ασβεστίου που χορηγούνται σε διάφορες καταστάσεις όπως η δυσανεξία στη λακτόζη.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η αυξημένη λήψη ασβεστίου δεν είναι ικανή να σας προστατεύσει, καθώς η έλλειψη και άλλων στοιχείων από τον οργανισμό συντελεί τελικά στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

Οι περιεκτικότητες των προϊόντων σε ασβέστιο είναι:

1 ποτήρι γάλα (250 ml) = 300 mg Ασβέστιο
1 ποτήρι γάλα (250 ml) εμπλουτισμένο σε ασβέστιο = 430 mg ασβεστίου
1 κεσεδάκι γιαούρτι (200ml) εμπλουτισμένο σε ασβέστιο = 280 mg ασβεστίου

Βιταμίνη D

Η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου αφού αποτελεί ουσιαστικά το μεταφορικό μέσο του μέσο. Η πρόσληψη ασβεστίου δίχως ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης D δεν παρέχει κανένα όφελος για την πρόληψη και θεραπεία της οστεοπόρωσης.

Η κύρια πηγή της βιταμίνης D στις μεσογειακές χώρες είναι ο ήλιος. Η έκθεση του ατόμου στον ήλιο παρέχει διάμεσο του δέρματος, του ήπατος και των νεφρών (μεταβολικός δρόμος της βιταμίνης), όλη την απαραίτητη ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός.

Η ανεπαρκής έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και η φτωχή διατροφή σε βούτυρο, λιπαρά ψάρια, αβγά και γάλα μπορεί να συντελέσουν στην εκδήλωση της οστεοπόρωσης.

Σε άτομα ωστόσο που ζουν σε περιοχές με μικρά διαστήματα ηλιοφάνειας (π.χ. Σουηδία, Φιλανδία και γενικότερα κεντρική και βόρεια Ευρώπη) συνήθως συνταγογραφούνται διατροφικά συμπληρώματα που περιέχουν ασβέστιο και βιταμίνη D.

Στη χώρα μας παρότι υπάρχει ηλιοφάνεια το περισσότερο διάστημα του χρόνου, τα ποσοστά της οστεοπόρωσης είναι μεγαλύτερα σε σύγκριση με αυτά των Βόρειων χωρών.

Εικοσάλεπτη καθημερινή έκθεση του σώματος στον ήλιο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, δίχως αντηλιακή προστασία, μας προσφέρει επαρκή ποσότητα Βιταμίνης D η οποία μας καλύπτει για όλο τον χρόνο. Γενικώς ημερήσια λήψη 200-400 IU βιταμίνης D κρίνεται ικανοποιητική.

2. Γυμναστική

Η σωματική άσκηση σε καθημερινή βάση μπορεί να συμβάλλει στην ενδυνάμωση των οστών, αρκεί να γίνεται συστηματικά και πάντα υπό την καθοδήγηση ενός ειδικού (φυσικοθεραπευτή, γυμναστή).

Το βάδισμα, το τρέξιμο, η ποδηλασία, ένα πρόγραμμα μυϊκών διατάσεων καθώς επίσης και πρόγραμμα με ελαφρά βάρη (ή αντιστάσεις με ειδικά λάστιχα) και αεροβική γυμναστική μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα ωφέλιμα για όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Σε μεγαλύτερες ηλικίες η επιλογή προγράμματος αερόβιας γυμναστικής στο νερό αποτελεί μια ασφαλής και αποτελεσματική λύση. Φυσικά προτιμότερο είναι ο αθλητισμός να ξεκινά από τη παιδική ηλικία.

Προτού ένας ενήλικας αποφασίσει να ξεκινήσει την οποιασδήποτε μορφής γυμναστική καλό θα είναι να απευθυνθεί στον καρδιολόγο του και να κάνει έναν πλήρες καρδιολογικό έλεγχο (Ηλεκτροκαρδιογράφημα, Υπέρηχους καρδιάς, Τεστ κόπωσης).
Ο σωστός εξοπλισμός (ειδικά παπούτσια, αθλητική ένδυση) μειώνουν σημαντικά το ποσοστό τραυματισμού των ατόμων

3. Προληπτικός εργαστηριακός έλεγχος

• Απεικονιστικές εξετάσεις

Το πρώτο βήμα για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι η μέτρηση της οστικής πυκνότητας με τη μέθοδο DEXA, καθώς αυτή αποτελεί τον καλύτερο δείκτη για τη πρόληψη μελλοντικών καταγμάτων.

Η πρώτη μέτρηση πρέπει να γίνεται κατά την έναρξη της εμμηνόπαυσης ή νωρίτερα αν η γυναίκα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση των γεννητικών της οργάνων. Η μέτρηση αυτή θα αποτελέσει ουσιαστικά το μέτρο σύγκρισης σε σχέση με μελλοντικές εξετάσεις.

Για το κατά πόσο συχνά είναι απαραίτητη η επανάληψη της εξέτασης της μέτρησης της οστικής μάζας θα το καθορίσει ο Ορθοπαιδικός σας.

• Εξετάσεις Αίματος

Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν τον έλεγχο του αίματος, το βιοχημικό και το ορμονολογικό προφίλ. Μέσα από αυτόν τον έλεγχο θα διαπιστώσουμε τον οστικό μεταβολισμό (Bone turnover), ενώ ο έλεγχος των θυρεοειδικών και παραθυρεοειδικών ορμονών είναι απαραίτητος διότι η δυσλειτουργία των ενδοκρινών αδένων αυτών μπορεί να αποτελεί μια σιωπηλή αλλά και θεραπεύσιμη αιτία οστεοπόρωσης.

Είναι λάθος να θεραπεύεται η οστεοπόρωση ως σύμπτωμα και να μη διερευνάται η αιτία της. Μπορεί η θεραπεία της αιτίας της να αποτελέσει και την οριστική αντιμετώπιση της νόσου.

Η πρόοδος της Ιατρικής επιστήμης προσφέρει σήμερα κατάλληλα θεραπευτικά σχήματα για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης ανάλογα με τη περίπτωση του κάθε ασθενούς.
Βασικός στόχος της αγωγής που επιλέγεται από τον Ορθοπαιδικό σας είναι η πρόληψη ή η μείωση της περαιτέρω απώλεια της οστικής πυκνότητας, η αύξηση της οστικής μάζας και τελικά η μείωση του κινδύνου των καταγμάτων.
Η απόφαση για την επιλογή του θεραπευτικού σχήματος γίνεται πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ασθενούς ο οποίος έχει δώσει αναλυτική πληροφόρηση για το ιατρικό του ιστορικό (αν είχε υποστεί κατάγματα στη παιδική ή εφηβική ηλικία και σε ποιά σημεία), αν υπάρχει κληρονομικότητα σε χρόνια νοσήματα, μακροχρόνια χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων και γενικά οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει τη τελική απόφαση.

ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

Τα διφωσφονικά φάρμακα είναι η πιο διαδεδομένη φαρμακευτική αγωγή παγκοσμίως τα οποία πλέον διατίθενται σε διάφορα θεραπευτικά σχήματα όπως εβδομαδιαία ή μηνιαία αγωγή από το στόμα καθώς επίσης ετήσια ενδοφλέβια (μια δόση το έτος). Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν την οστική πυκνότητα στις πρόσφατα μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, επιδρώντας στους οστεοκλάστες προλαμβάνοντας την εξέλιξη της οστεοπόρωσης . Δεν αποτελούν οστεοπαραγωγικά φάρμακα αλλά αναστέλλουν την αποδόμηση του οστού.

ΕΚΛΕΚΤΙΚΟΙ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΩΝ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΩΝ

Οι εκλεκτικοί αναστολείς των οιστρογόνων (SERMs), αποτελούν μη στεροειδικούς παράγοντες που παρεμβαίνουν εκλεκτικά στους οιστρογονικούς υποδοχείς. Το φάρμακο αυτό το οποίο δεν αποτελεί ορμόνη διατηρεί τα ωφέλει των οιστρογόνων στα οστά βοηθώντας τα να διατηρήσουν την πυκνότητά τους αλλά προστατεύει τον μαστό από τις παρενέργειες των ορμονών. Η ραλοξιφαίνη αποτελεί σήμερα τον κύριο αντιπρόσωπο της κατηγορίας των φαρμάκων αυτών διεθνώς. Η ραλοξιφαίνη έχει δείξει ότι αυξάνει την οστική πυκνότητα και μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης σπονδυλικών καταγμάτων. Το μεγάλο πλεονέκτημα του φαρμάκου βρίσκεται στο γεγονός ότι μειώνει το ποσοστό εμφάνισης καρκίνου του μαστού σημαντικά. Η ασθενής λαμβάνει καθημερινά ένα δισκίο από το στόμα.

ΡΑΝΕΛΙΚΟ ΣΤΡΟΝΤΙΟ
Το ρανελικό στρόντιο (strontium ranelate) αποτελεί ένα νέο θεραπευτικό παράγοντα με σημαντικά πλεονεκτήματα και συνδυασμένη οστεοπαραγωγική και αντιοστεοκλαστική δράση. Το φάρμακο ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης κατάγματος σπονδυλικής στήλης και ισχίου μετά από μελέτες. Λαμβάνεται καθημερινά από το στόμα.

ΤΕΡΙΠΑΡΑΤΙΔΗ

Η τεριπαρατίδη αποτελεί ένα πεπτίδιο της παραθορμόνης (PTH), και βρίσκεται στο επίκεντρο της μελέτης για πάνω από 30 έτη. Η εμφάνιση της τεριπαρατίδης σηματοδότησε μια νέα αντίληψη στη θεραπευτική της οστεοπόρωσης με ισχυρή οστεοπαραγωγική δράση στο σκελετό, γεγονός το οποίο μπορεί να καταγραφεί από το πρώτο εξάμηνο χορήγησης του φαρμάκου μετρώντας την οστική μάζα (DEXA), καθώς και τους ειδικούς βιοχημικούς δείκτες στο αίμα του ανθρώπου. Η τεριπαρατίδη αποτελεί τμήμα του συνόλου του μορίου της παραθορμόνης αποφεύγοντας έτσι τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Επίσης εμφανίζει γρήγορα και αναλγητική δράση με αποτέλεσμα ο ασθενής να αντιλαμβάνεται νωρίς το θεραπευτικό όφελος. Το φάρμακο χορηγείται σε ασθενής με βαριά οστεοπόρωση, με υποδόρια ένεση καθημερινά για διάστημα 24 μηνών αφού προηγηθούν εξετάσεις αίματος.

DENOSUMAB

Το Denosumab αποτελεί μονοκλωνικό αντίσωμα του ανθρώπου και είναι προϊόν βιοτεχνολογίας. Το νεώτερο φάρμακο για την οστεοπόρωση με αντιοστεοκλαστική δράση. Οι πρώτες μελέτες που δημοσιεύθηκαν στον ιατρικό τύπο δίνουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα όσο αφορά στα κατάγματα του ισχίου και της σπονδυλικής στήλης. Χορηγείται με μια ένεση υποδόρια μια φορά το εξάμηνο.

Η οστεοπόρωση αποτελεί τη συχνότερη αιτία καταγμάτων στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Τα κατάγματα αυτά εντοπίζονται κυρίως:
1) ισχίο
2) σπονδυλική στήλη
3) περιφερικό άκρο κερκίδας
δίχως φυσικά να αποκλείονται και άλλα σημεία του σώματος.

ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Τα κατάγματα που παρατηρούνται στη σπονδυλική στήλη σε άτομα μεγάλης ηλικίας δίχως ιδιαίτερη κάκωση αυτής οφείλονται συνήθως στην οστεοπόρωση. Ο πόνος είναι το κύριο σύμπτωμα ο οποίος μερικές φορές είναι πολύ έντονος και καθηλώνει τον ασθενή στο κρεβάτι. Το κάταγμα στους οστεοπορωτικούς σπονδύλους μπορεί να γίνει με μια απλή και καθημερινή δραστηριότητα όπως ένα σκύψιμο για την άρση μικρού βάρους (λεκάνη γεμάτη με βρεγμένα ρούχα), και ο ασθενής θα νιώσει έναν ξαφνικό και δυνατό πόνο ο οποίος δεν υποχωρεί με τα συνήθη παυσίπονα.

Τα κατάγματα των σπονδύλων αντιμετωπίζονται συνήθως συντηρητικά με εφαρμογή ειδικών ναρθήκων που υποστηρίζουν τη σπονδυλική στήλη, χορήγηση ισχυρών παυσίπονων φαρμάκων και περιορισμό της κινητικότητας του ατόμου.

Σε μερικές περιπτώσεις η διενέργεια σπονδυλοπλαστικής κρίνεται απαραίτητη προσφέροντας ανακούφιση των συμπτωμάτων επιδιορθώνοντας ουσιαστικά την απώλεια του ύψους του σπονδύλου και τη σχέση αυτού με τα πέριξ ευγενή στοιχεία όπως τα νεύρα και ο νωτιαίος μυελός. Τέλος η σπονδυλοδεσία αποτελεί μια μείζονα χειρουργική επέμβαση με συγκεκριμένες ενδείξεις η οποία εκτελείται από εξειδικευμένους Ορθοπαιδικούς.